UNESCO Dünya Miras Listesi süreci: Medeniyetler arası geçişin izleri

Kağan Mehmet Usta/İznik Belediye Başkanı -Tarihi İznik (Nikaea) kenti; Helen, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı kültürlerine ev sahipliği yapmış önemli bir miras alanı. Bu müstesna kentimizin somut kültürel değerleri arasında yer alan antik tiyatrosu, surları, anıtsal kapıları, kiliseleri, camileri, medresesi ile Pagan, Hristiyan ve Türk-İslam inancına ait farklı tipteki mezar anıtları özgün değerlerini büyük ölçüde koruyarak günümüze ulaşmıştır. 2014 yılında Dünya Miras Geçici Listesi’ne dâhil edilen İznik, UNESCO Dünya Miras Listesi adayıdır. Bu süreç, İznik’in sahip olduğu kültürel zenginliklerinin dünya çapında tanınmasını sağlamış ve uluslararası platformlarda dikkat çekmiştir. İznik’in adaylık dosyası ve yönetim planı çalışmalarını başlatmak adına 2016’da Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Bursa Büyükşehir Belediyesi arasında bir protokol imzalanmış ve süreç İznik Belediyesi’nin hamiliğinde sürdürülmüştür. Bu protokol kapsamında Bursa Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan İznik Alan Başkanlığı, İznik’in Dünya Miras Listesi’ne girmesi için gerekli çalışmaları 2016 yılından beri devam ettiriyor. Yönetim Planı, tüm paydaşlarla yaptığımız çalışmalar sonucunda hazırlanarak 10 Mayıs 2022’de onaylanarak yürürlüğe girmiş, aynı yıl İznik’in “Medeniyetler Arası Geçişin İzleri” isimli adaylık dosyası da UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne gönderilmiştir. Bir alanın UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınması için, alanın kültürel veya doğal öneme sahip olması, insanlığın ortak mirası için istisnai bir değere sahip olması ve UNESCO tarafından belirlenen kriterlere uyması gerekiyor. Kriterlere uygunluğunun belirlenmesi için adaylık dosyaları bir değerlendirme sürecinden geçer. Yaklaşık 18 ay süren değerlendirme sürecinde; UNESCO, adaylık dosyalarını teknik uzmanlarına gönderir. Uzmanlar, aday alanın belirtilen kriterlere uygunluğunu değerlendirir.

İnceleme aşaması

Teknik inceleme sırasında masabaşı uzmanları, adaylık dosyasını incelerken bir veya birkaç uzman da aday alanı ziyaret eder. Değerlendirme süreci sonunda aday alan, belirlenen kriterlere uygun görülürse, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilir. İznik’in adaylık dosyası, 2023 Mart’ın değerlendirmeye alınarak teknik uzmanlarına incelenmesi için gönderildi. Adaylık dosyamız masabaşı uzmanları tarafından incelenirken alanın korunmuşluk düzeyini, özgünlüğünü incelemek üzere bir uzman da temmuz ayında İznik’e gelerek bir hafta boyunca alanı inceledi. Adaylık dosyamız ile ilgili nihai karar 2024 yılında düzenlenecek olan UNESCO Dünya Miras Komitesi toplantısında verilecek. Bu uzun ve meşakkatli süreçte İznik Belediyesi olarak başta Kültür ve Turizm Bakanlığımız olmak üzere, Bursa Büyükşehir, tüm paydaş kurumlar, Danışma ile Eşgüdüm ve Denetleme Kurulu üyeleri İznik’in Dünya Miras alanı olarak kabul görmesi hususunda gerekli çalışmaları yaptı. İznik Alan Başkanı Doç. Dr. Şehnaz Eraslan Alıcıgüzel Hoca’mıza kentimize gösterdiği alaka için hassaten teşekkür etmek istiyorum. İznik’in, kültürel ve tarihsel zenginliğinin olumlu değerlendirilerek hak ettiği “Dünya Mirası” değerini almasını umuyoruz.